Kompozit atıklar, birçok malzemenin bir araya gelmesiyle oluşan ambalajlara verilen addır. Kompozit çok sık kullanılan bir malzeme olduğundan kompozit atıklar da bu doğrultuda ortaya çıkar. Peki kompozit kullanımından doğan atıklar tam olarak nedir ve nasıl geri dönüştürülebilir? Bu malzemelerin geri dönüşümünün yapılması noktasında üretilen yardımcı malzemeler, yaratıcı çözümler ve daha fazlası yazımızda.

Kompozit Atıklar Tam Olarak Nedir?

Kompozit kağıt, plastik, metal, cam, ahşap ve bu gibi malzemelerin bir arada kullanılması sonucu elde edilen malzemeye denir. Bu malzemelerin içinde alüminyum, plastik ve kağıt gibi malzemeler de yer alarak raf ömrünü uzatır. Sağladığı bu faydalar sayesinde özellikle ambalaj sektörü başta olmak üzere birçok farklı sektörde kompozit kullanımına rastlanır. Bu malzemelerin kullanımı sonrası ortaya çıkan atıklar da geri dönüştürülebilir atıklar sınıfında değerlendirilir.

Meyve suyu ve süt ambalajında sıklıkla kağıt ve plastik karışımından elde edilen kompozit malzemeler tercih edilir. Kompozit kutularda gövde kısmı karton malzemeden oluşur. Bu malzemeler geri dönüştürülebilir olsa da özellikle ambalaj sektöründe sıklıkla tercih edilen kompozit malzemeler, mekanik metotlarla ayrıştırılamaz.

Bu malzemeler, yoğunluğu kadar atık üretir. İçeriğinde yer malzemeler göz önünde bulundurulduğunda, kompozit malzeme kullanımından doğan atıklar doğa için ciddi zararlara neden olabilir. Dolayısıyla doğru bir şekilde geri dönüştürülerek doğaya kazandırılması gerekir. Bu geri dönüşüm sürecinde kompozit atıklar farklı işlemlere maruz bırakılırlar.

Neler Kompozit Atıklar Olarak Adlandırılır?

Neler Kompozit Atiklar Olarak Adlandirilir

Meyve suyu ve süt ambalajlarının üretiminde kağıt ve plastik karışımından elde edilen bir kompozit ambalaj kullanılır. Bu malzeme yoğun olarak kullanılır ve doğru orantılı olarak aynı yoğunlukta atık ortaya çıkar. Hazır çorba, çay, kahve ve çikolata ambalajlarında kağıt, plastik ve metal karışımından oluşan bir kompozit malzeme tercih edilir. Aynı şekilde bu kullanım yoğunluğuyla doğru orantılı olarak atık oluşur. Bazı ev eşyalarının üretim sürecinde kullanılan plastik-metal, ahşap-metal karışımı ise eşyaların eskimesi ile atık haline gelir.

Hangi Nedenlerle Kompozit Atıklar Geri Dönüştürülmelidir?

Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın verilerine göre, ülkemizde üretilen atıkların %50’si kompozit atıklardan meydana gelir. Birçok ürün ve ambalajda kullanılan kompozitler, atık haline geldiğinde doğaya ciddi zararlar verir. Dolayısıyla kompozit kullanımından doğan atıklar, evsel atıklardan ayrı bir şekilde toplanmalı ve muhakkak geri dönüşüm sürecine dahil edilmelidir.

Bu tip atıklar, geri dönüşüm sürecinde birçok aşamaya maruz bırakılır. İlk aşamada diğer atıklardan ayrıştırılır. Öğütme makineleri kullanılarak parçalarına ayrıştırılmak üzere geri dönüşüm tesisine ulaştırılır. Bu işlem sonrasında içeriğinde yer alan madde miktarı göz önünde bulundurularak ayrıştırma işlemi gerçekleştirilir. Ayrıştırılan malzemelerin bir kısmı kağıt olarak geri dönüştürülmek için yoğurma işlemine tabi tutulur. Geri dönüşüm sürecinin sonunda arta kalan alüminyum tekrar eritilir ve alüminyum külçelerine dönüştürülür.

Bazı temel sebepler, geri dönüşüm sürecinin neden bu kadar gerekli olduğuna cevap olarak gösterilebilir:

1. Doğanın Korunması

Atıkların geri dönüştürülmesi, çöplüklere gönderilen ve çevreye ciddi zararlar sağlayabilen atık miktarının ciddi oranda azaltılmasına yardımcı olur. Bunun yanında kompozit malzemelerde sıklıkla kullanılan reçineler, uygun bir şekilde dönüştürülmediği takdirde çevreye zarar veren kimyasallar içerir.

2. Daha Az Maliyet

Kompozitler geri dönüştürülerek, sıfırdan kompozit üretimine kıyasla daha uygun maliyetli bir üretim süreci gerçekleşmiş olur. Kompozit kullanarak üretim yapan şirketler, hurda kompozitleri geri dönüştürerek hammaddeden, enerjiden ve diğer tüm üretim maliyetinden tasarruf sağlamış olur.

3. Yasal Uyumluluk

Kanunlara göre bazı bölgelerde atıkları azaltmak ve çevreyi korumak için kompozit malzemeler de dahil olmak üzere bazı malzemelerin geri dönüştürülmesi şirketlere şart koşulur.

4. Kaynak Koruma

Kompozit malzemeler geri dönüştürülerek, yeni kompozit üretiminde sıklıkla kullanılan petrol gibi hammaddelere benzer kaynaklar korunmuş olur. Dolayısıyla bu kaynaklara duyulan talep azalır ve en nihayetinde de doğanın korunmasına yardımcı olunmuş olur.

Kompozit Atıkların Dönüşümünde Yaşanan Zorluklar

Kompozit malzemeler, karmaşık yapıdadırlar ve farklı malzemelerin oluşumundan meydana gelirler. Bu nedenle geri dönüşüm süreci de diğer malzemelere kıyasla daha zordur. Kompozit üretiminde sıklıkla kullanılan elyaf ve reçineler kolaylıkla ayrışmaz. Bu da geri dönüşümünü zorlaştıran faktörlerden biridir.

Dolayısıyla sıfırdan ürün elde etmek için kullanılabilecek saf malzeme elde etmek zorlaşır. Buna ek olarak genellikle düşük kalitede geri dönüştürülmüş ürünler atık üretimine sebep olur. Ayrıca daha önce de değinildiği üzere, bazı kompozitler uygun kullanılmadığı takdirde reçine gibi çevreye zarar sağlayan atıkların üretimi söz konusu olabilir. Bu zararı en aza indirgeyebilmek için bu malzemeleri imha edebilmek adına bir dizi özel işlemlere ihtiyaç duyulur. Maalesef kompozitler için standart bir geri dönüşüm süreci söz konusu değildir. Bu da kompozit malzemelerin geri dönüşüm sürecini zorlaştıra etkenlerden biridir.

Özellikle havacılık ve uzay endüstrisinde kompozit malzemelerin geri dönüştürülmesi oldukça maliyetli bir işlemdir. Kompozitler malzemelerin geri dönüşümü için özel ekipman gerekir ve bu işlemler oldukça maliyetlidir. Sonuçta ortaya çıkan geri dönüştürülmüş malzemeler, çoğu zaman düşük kaliteli olur. Fakat özellikle havacılık endüstrisi gibi endüstriler yüksek performanslı uygulamalar olduğundan düşük kaliteli ürünlerin kullanımına uygun değildir. Bu da bu endüstriler için geri dönüşüm sürecini ciddi anlamda zorlaştırır. Ciddi miktarda atık üreten bu endüstrilerde ayrıştırılma ve geri dönüşüm süreci çok uzun yıllar alabilir.

Kompozit Atıkların Azalması İçin Gereken Çalışmalar

Kompozit Atiklarin Azalmasi Icin Gereken Calismalar

Her endüstride olduğu gibi kompozit kullanılan endüstrilerde de sürekli bir değişim ve gelişim süreci söz konusudur. Fakat bu gelişim ve değişim, sürdürülebilirliğe duyulan ihtiyacı da arttırır. Bu noktada dikkat çeken alanlardan biri, kompozit malzeme atıklarını en aza indirgemektir. Kompozit malzemeler her ne kadar hafif ve dayanıklı bir malzeme olsa ve bunların dışında birçok avantaj sunsa dahi ciddi oranda atık üretir. Fakat atık üretimini en aza indirgemenin bazı yolları vardır:

  • Tasarım süreçlerini optimize etmek: Kompozit malzeme atığını en aza indirgemenin en temel yollarından biri tasarım sürecini optimize etmektir. Sürdürülebilir tasarım uygulamaları birleştirilerek kullanılan malzeme miktarı en aza indirilebilir. Böylelikle hem atık miktarı azaltılabilir hem de maliyet düşürülmüş olur. Bunlara ek olarak genel sürdürülebilirlik sürecinin iyileştirilmesine de olanak sağlanır.
  • Hassas kesim teknikleri uygulamak: Bu yöntem kullanılarak hem atık miktarı azaltılır hem de her bileşen kullanım alanına ve ihtiyacına bağlı olarak kesilir. Gelişmiş kesme makineleri, lazer kesim veya su jeti kesim gibi teknikler kullanılarak hassas kesim sağlanabilir.
  • Geri dönüştürülmüş malzemeleri kullanmak: Geri dönüştürülmüş malzemeler kullanılarak işlenmiş malzemelere duyulan ihtiyaç azaltılır ve israf en aza indirgenmiş olur.
  • Yalın üretim teknikleri uygulamak: Bu yöntemle hem israf minimalize edilir hem verimlilik artar hem de maliyetleri azaltmak için üretim süreci kolaylaştırılmış olur. Bu yöntem üretim sürecinin her aşamasında rahatlıkla uygulanabilir.
  • Üretim sürecini otomatikleştirmek: Zamana duyarlı malzemelerin kullanımında hassas davranmak gerekir. Son kullanma tarihi geçen veya son kullanma tarihi yakında dolacak ürünlerin uygun bir biçimde ortadan kaldırılması gerekir.